Istorijski muzej Srbije je muzejska ustanova kompleksnog tipa koja ima zadatak da prikuplja, čuva, izučava, stručno i naučno obrađuje materijalna svedočanstva istorije Srbije, održava i popunjava muzejske zbirke, kao i informacije i dokumentaciju o njima i čini ih dostupnim javnosti. Zadatak Muzeja je i da na odgovoran i stručan način kroz muzejske postavke artikuliše i interpretira znanja o prošlosti Srbije i srpskog naroda, kao i ostalih naroda i kultura na teritoriji Srbije, i ostvaruje komunikaciju javnosti sa nacionalnom istorijskom baštinom.
Osnivanje Muzeja teklo je u nekoliko faza. Prvi pokušaj, koji nije ostvaren, učinjen je 1950. godine donošenjem Uredbe o osnivanju Istorijskog muzeja NR Srbije. Drugi pokušaj učinjen je 1954. godine povodom obeležavanja 150-godišnjice podizanja Prvog srpskog ustanka, kada je napravljena izložba posvećena ovoj temi koja je potom preneta u konak kneza Miloša Obrenovića u Topčideru. Tako je formiran Muzej Prvog srpskog ustanka, čija se koncepcija zasnivala na obradi materijala Prvog (1804–1813) i Drugog srpskog ustanka (1815) kao događaja od izuzetne važnosti za srpski narod, kojima je započet proces ustanovljavanja moderne srpske države i njenog priznavanja kao nezavisnog međunarodnog subjekta. To je samo potvrdilo da je za autoritete ustaničko-revolucionarni milje bio ideološki prepoznatljiv i prihvatljiv.
